Βενέτικο...

Το νότιο τμήμα της επαρχίας Ναυπακτίας, ανατολικά και δυτικά της πόλης της Ναυπάκτου μαζί με την Ναύπακτο, ονομαζόταν Βενετικό. Το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής του Βενετικού ήταν πεδινό (Κάτω Βενετικό) και το υπόλοιπο ημιορεινό (Άνω Βενετικό).
Η ονομασία Βενετικό δόθηκε από τους Τούρκους, διότι πριν από αυτούς το κατείχαν οι Ενετοί, και οι Τούρκοι όποιες περιοχές καταλάμβαναν έδιναν το όνομα εκείνου που εξουσίαζε πριν από αυτούς.
Οι Ενετοί στάθηκαν κοντά στη θάλασσα, κοντά στον Κορινθιακό και τον Πατραϊκό κόλπο, λόγω του εμπορίου που ασκούσαν και δεν προχώρησαν στο εσωτερικό της επαρχίας, διότι η περιοχή ήταν ορεινή και άγονη χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον εκμετάλλευσης, αφ' ετέρου οι κάτοικοι ζούσαν ελεύθεροι και ήταν τετραπέρατοι, ευκίνητοι και ανυπότακτοι. Γι’ αυτό και οι Κραβαρίτες τους κατοίκους του Βενετικού που ήταν πιο ήσυχοι και ήρεμοι τους αποκαλούσαν «χαζοβενέτικους».
Διοικητικά το Βενετικό την προεπαναστατική περίοδο διετέλεσε Καζάς και με αυτόν των Κραβάρων αποτέλεσαν το Σαντζάκι της Ναυπάκτου.
Ο Καζάς του Βενετικού στους τελευταίους χρόνους πριν την επανάσταση είχε 20 χωριά. Στο τέλος 26 και μετά το 1830 είχε 18. Η αυξομείωση αυτή οφείλετο στην εγκατάλειψη, τη σύμπτυξη και την ίδρυση νέων χωριών, αλλά και στην προσάρτηση μερικών από αυτά σε άλλες επαρχίες. Γενικά η αναφορά μας στα χωριά του Βενετικού συμπεριλαμβάνει αυτά που υπάρχουν στη μεσοεπανάσταση.
Έτσι έχουμε το Άνω Βενετικό με τα χωριά Φαμίλα, Βρώστιανη (Ριγάνι), Πιτσινέϊκα, Βλαχομάνδρα, Βελβίνα, Φροξυλιά, Μαμουλάδα, Βομβοκού, Νιόκαστρο, Σκάλα, Παλαιοχωράκι και το Κάτω με τα χωριά Ναύπακτος, Δένδρος, Ξηροπήγαδο, Δάφνη, Αντίρριο, Μολύκρειο, Μακύνεια, Ρίζα, Αγραπηδόκαμπος, Καλαβρούζα, Γαβρολίμνη, Μπεζαϊτές (Τρίκορφο) και Άνω και Κάτω Βασιλική.