Χρύσοβο Ναυπακτίας...Το Χρύσοβο είναι χτισμένο στην νότια απόληξη της Μακριάς Ράχης και επι της 25ης επαρχιακής οδού μεταξύ Κοκκινοχωρίου και Ασπριά και σε απόσταση 37 χιλιομέτρων απο την πόλη της Ναυπάκτου. Η θέση είναι αμφιθεατρική και βλέπει όλη την ημέρα τον ήλιο. Είναι χτισμένο κυριολεκτικά μέσα στο πράσινο λοπως άλλωστε και όλα τα χωριά της ορεινής Ναυπακτίας. Εχει πολύ καλό κλίμα που το απολαμβάνουν οι λιγοστοί κάτοικοι του. Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 655 μέτρα περίπου πάνω απο τη θάλασσα. Η ίδρυση του χωριού όπως είναι γνωστό απο τις ελάχιστες ιστορικές πηγές ανάγεται περίπου στον 10ο αιώνα μ.χ. Στα μέσα του 16ου αιώνα το συναντάμε σε έγγραφα της εποχής με το όνομα Χίρσοβο πιθανώς σλαβικής προελεύσεως. Σε γραπτές πηγές στις αρχές του 20ου αιώνα έχει 255 κατοίκους. Απο τότε και μετά αρχισε η μείωση του πληθυσμού λόγω της μετανάστευσης των Κραβαριτών γενικάστο εξωτερικό και στο εσωτερικό. Σήμερα έχει λιγοστούς μόνο κατοίκους. Στην επανάσταση του 1821 οι Χρυσοβίτες συμμετείχαν ενεργά με όλες τους τις δυνάμεις. Αρκετοί έλαβαν μέρος σε πολλές μάχες και πολλοί έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα όπως φαίνεται απο καταλόγους πεσόντων του 1821.
Το χωριό Χρύσοβο έχει στην περιοχή του και ένα πολύ σπουδαίο ιστορικό μνημείο. Είναι ο Ναός του Σωτήρος ο οποίος έχει απομείνει απο το Μοναστήρι του Σωτήρος που χτίσθηκε περίπου το 13ο αιώνα. Από γραπτές πηγές το Μοναστήρι αυτό χτίσθηκε απο το Μοναστήρι της Βαρνάκοβας και ήταν μετόχι του. Απο το κέντρο του χωριού και με κατεύθυσνη νοτιοδυτικά ξεκινάει αγροτικό δρόμος ο οποίος μετά απο διαδρομή 4 χιλιομέτρων φθάνει στο προαύλιο ενός μικρού παλαιού Ναού, την Σωτήρω, όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι. Αν εισέλθεις μέσα στο Ναό αυτό θα νιώσεις κάτι το διαφορετικό. Το λιθόστρωτο δάπεδο, το λιθόκτιστο τέμπλο, η πέτρινη Αγία Τράπεζα και πάνω απο όλα ο αγιογραφικός διάκοσμος των τοίχων θα σου δώσουν να καταλάβεις οτι εδώ πάμε πολύ πίσω στην ιστορία.Τις αγιογραφές του Ναού μελέτησε η αρχαιολογία δια του καθηγητού Π. Λαζαρίδη στις αρχές της δεκαετίας του 60. Η μελέτη αυτή απέδειξε οτι η αγιογράφηση έγινε σε τέσσερις χρονικές περιόδους: Α περίοδος 1270μχ , Β περίοδος 1400 εως 1500μχ , Γ περίοδος τον 16ο αιώνα και Δ περίοδος γύρω στο 1629μχ. Η αναφορά του κ. Λαζαρίδη έχει ως εξής: Ο αρμονικός συνδυασμός μιας μεγάλης ποκιλίας χρωμάτικών διαβαθμίσεων, η σταθερότης η ακρίβεια του σχεδίου και η σύνθεσις των σκηνών καθιστούν τη Σωτήρω ένα σημαντικό μνημείο στο οποίο αντιπροσωπεύεται η Βυζαντινή ζωγραφική πολλών αιώνων.Επίσης όπως συνάγεται απο γραπτές πηγές το Μοναστήρι συμμετείχε ενεργά στο αγώνα του έθνους του 21 βοηθώντας οικονομικά. Αλλά και μοναχοί του Μοναστηριού συμμετείχαν στον Απελευθερωτικό Αγώνα εναντίων του κατακτητή.
Το χωριό Χρύσοβο έχει στην περιοχή του και ένα πολύ σπουδαίο ιστορικό μνημείο. Είναι ο Ναός του Σωτήρος ο οποίος έχει απομείνει απο το Μοναστήρι του Σωτήρος που χτίσθηκε περίπου το 13ο αιώνα. Από γραπτές πηγές το Μοναστήρι αυτό χτίσθηκε απο το Μοναστήρι της Βαρνάκοβας και ήταν μετόχι του. Απο το κέντρο του χωριού και με κατεύθυσνη νοτιοδυτικά ξεκινάει αγροτικό δρόμος ο οποίος μετά απο διαδρομή 4 χιλιομέτρων φθάνει στο προαύλιο ενός μικρού παλαιού Ναού, την Σωτήρω, όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι. Αν εισέλθεις μέσα στο Ναό αυτό θα νιώσεις κάτι το διαφορετικό. Το λιθόστρωτο δάπεδο, το λιθόκτιστο τέμπλο, η πέτρινη Αγία Τράπεζα και πάνω απο όλα ο αγιογραφικός διάκοσμος των τοίχων θα σου δώσουν να καταλάβεις οτι εδώ πάμε πολύ πίσω στην ιστορία.Τις αγιογραφές του Ναού μελέτησε η αρχαιολογία δια του καθηγητού Π. Λαζαρίδη στις αρχές της δεκαετίας του 60. Η μελέτη αυτή απέδειξε οτι η αγιογράφηση έγινε σε τέσσερις χρονικές περιόδους: Α περίοδος 1270μχ , Β περίοδος 1400 εως 1500μχ , Γ περίοδος τον 16ο αιώνα και Δ περίοδος γύρω στο 1629μχ. Η αναφορά του κ. Λαζαρίδη έχει ως εξής: Ο αρμονικός συνδυασμός μιας μεγάλης ποκιλίας χρωμάτικών διαβαθμίσεων, η σταθερότης η ακρίβεια του σχεδίου και η σύνθεσις των σκηνών καθιστούν τη Σωτήρω ένα σημαντικό μνημείο στο οποίο αντιπροσωπεύεται η Βυζαντινή ζωγραφική πολλών αιώνων.Επίσης όπως συνάγεται απο γραπτές πηγές το Μοναστήρι συμμετείχε ενεργά στο αγώνα του έθνους του 21 βοηθώντας οικονομικά. Αλλά και μοναχοί του Μοναστηριού συμμετείχαν στον Απελευθερωτικό Αγώνα εναντίων του κατακτητή.
